hoogspanningsmasten gezondheid en bestemmingsplan

Door

Hoogspanningsmasten gezondheid en tips voor bestemmingsplanhoogspanningsmasten gezondheid

Het verband tussen blootstelling aan hoogspanningslijnen en ziekte is niet aangetoond

Elektriciteit wordt vanuit een energiecentrale naar de gebruiker getransporteerd. Bij het transport van elektriciteit ontstaan magnetische velden. De sterkte van het magnetische veld hangt af van de stroom door de draden en de fasevolgorde van deze draden. Vanwege het magnetische veld bestaat er bij veel mensen de angst om in de nabijheid van hoogspanningsmasten te wonen. De vraag is of dit al dan niet terecht is.

Er zijn in de periode 2000-2012 een flink aantal rapporten verschenen over onderzoek naar een verband tussen de blootstelling aan hoogspanningslijnen en het ontstaan van ziekten. De bekendste onderzoeken zijn de invloed van hoogspanningslijnen op:

  • pacemakers (Fins onderzoek);
  • ziekte van Alzheimer (Zwitsers onderzoek);
  • leukemie bij kinderen.
De conclusies uit deze rapporten lijken niet direct verontrustend. Uit het Finse onderzoek blijkt dat het elektrische veld van een 400 kV hoogspanningslijn een pacemaker kan verstoren. Het risico wordt echter niet groot geacht. Volgens de Zwitserse onderzoekers is er een verhoogd risico op de ziekte van Alzheimer voor de relatief kleine groep die minstens 10 jaar op dezelfde plek had gewoond op minder dan 50 m van een hoogspanningslijn. De Gezondheidsraad heeft diverse opmerkingen op het onderzoek en vindt bijvoorbeeld dat het bepalen van de woonduur nauwkeuriger had gekund. Volgens de Gezondheidsraad is meer onderzoek nodig om conclusies te kunnen trekken.
Tenslotte is het nog onzeker of de blootstelling aan hoogspanningslijnen op de lange termijn tot een mogelijke verhoging leidt op leukemie bij kinderen. Vooralsnog zijn er geen aanwijzingen dat blootstelling tot kinderleukemie kan leiden.
Hoewel er geen directe aanwijzingen zijn dat blootstelling aan hoogspanningslijnen tot ziekten leiden, krijg ik evenmin de indruk dat het uitgesloten is. Hoe moet je hier in de praktijk mee omgaan bij de voorbereiding van een bestemmingsplan of ruimtelijk besluit?

Tip 1: Hanteer het voorzorgsbeginsel

Hoewel er geen directe aanwijzingen zijn gevonden voor een oorzakelijk verband tussen blootstelling aan magnetische velden van hoogspanningslijnen en het ontstaan van ziekten, bestaat er wel onzekerheid. Het lijkt dan ook verstandig om nieuwe situaties waarbij vooral kinderen worden blootgesteld aan magneetvelden van bovengrondse hoogspanningslijnen, zoveel mogelijk te vermijden. Uit jurisprudentie blijkt dat het advies in de brief van de Staatssecretaris van 31 oktober 2005 nog steeds actueel is. Het komt op het volgende neer:
“Op basis van het voorgaande adviseer ik u om bij de vaststelling van streek- en bestemmingsplannen en van de tracés van bovengrondse hoogspanningslijnen, dan wel bij wijzigingen  in bestaande plannen of van bestaande hoogspanningslijnen, zo veel als redelijkerwijs mogelijk is te vermijden dat er nieuwe situaties ontstaan waarbij kinderen langdurig verblijven in het gebied rond bovengrondse hoogspanningslijnen, waarbinnen het jaargemiddelde magneetveld hoger is dan 0,4 microtesla (de magneetveldzone).”
Voor langdurige blootstellingen wordt uitgegaan van kinderen in de leeftijdscategorie tot 15 jaar die wonen, of verblijven in scholen, crèches en kinderopvangplaatsen die zijn gelegen in magneetveldzones.
Als gevoelige bestemmingen worden aangemerkt: woningen, scholen, crèches en kinderopvangplaatsen. Locaties waar zich wel kinderen kunnen bevinden, maar waar de verblijftijd vergeleken met wonen kort kan worden bestempeld, zoals sportvelden, speeltuinen, zwembaden, e.d., worden niet aangemerkt als gevoelige bestemming.

Tip 2: Bereken de breedte van de magneetveldzone 

Het is verstandig om de breedte van de specifieke magneetveldzone te laten berekenen door een deskundige in overleg met de netbeheerder. Het RIVM heeft hier een praktische handreiking voor gemaakt. Voor details en het onderscheid tussen specifieke en indicatieve zones verwijs ik naar deze handreiking. Ook om omwonenden inzicht te geven in de risico’s van de beoogde hoogspanningslijnen is een dergelijk onderzoek verstandig. De breedte van de zone kan later worden vertaald naar het bestemmingsplan. Deze gestandaardiseerde onderbouwing kun je tevens als onderbouwing in het bestemmingsplan opnemen. 
Wat moet u verder onderzoeken?
Volgens de Afdeling moet naast de omvang van de magneetveldzone, de verblijfsduur van de gebruikers onderzocht worden en de magnetische veldsterkte.

Tip 3: Leg de zone vast in regels en verbeelding van het bestemmingsplan

Zoals ik hiervoor heb opgemerkt is het verstandig om de berekende zone vast te leggen in de verbeelding van het bestemmingsplan. Op deze manier kan de uitkomst van het verrichte onderzoek en het woon- en leefklimaat geborgd worden in het bestemmingsplan. In bijv. de dubbelbestemming ‘Leiding – Hoogspanningsverbinding’ (zie SVBP2008).

Ook is het mogelijk om in de planregels een verbod op te nemen in de regels van een gevoelige bestemming. In de bestemming ‘Wonen’ kan bijv. worden opgenomen dat het verboden is de woningen te (laten) gebruiken als hoofdverblijf voor personen jonger dan 15 jaar. De Afdeling heeft een dergelijke regel toelaatbaar geacht (zie onderstaand jurisprudentieoverzicht).

Hierbij moet in de definitie van ‘hoofdverblijf’ worden opgenomen dat het gaat om een periode van 6 maanden tot een jaar.

Belangrijke jurisprudentie:

  • ABRS 25 januari 2012, LJN: BV1833 – voorwaarde in vrijstellingsbesluit over gebruik appartementen ruimtelijk relevant
  • ABRS 12 januari 2011, LJN: BP0553 – voorwaarde in vrijstellingsbesluit over gebruik appartementen niet handhaafbaar
  • ABRS 29 december 2010, LJN: BO9217 – beleidskeuze voor magneetveldzone van 0,4 uT voor nieuwe situaties is niet onredelijk;
  • ABRS 19 september 2007, LJN: BB3848 – onderzoek doen naar omvang magneetveldzone, verblijfsduur gebruikers en magnetische veldsterkte.

Hulp nodig bij implementatie en onderbouwing van hoogspanningslijnen in het bestemmingsplan?